رسم و رسوم جهاز بران از دیرینه با مردم بوده و یک سنت قدیمی است که اکثر کشورها به آن پایبند هستند و آن را اجرا می کنند تا عروس و داماد را راهی خانه بخت کنند و بتوانند در اول زندگی کمکی برای آنها باشند تا زندگی مشترک را به خوبی شروع کنند و دغدغه نیازهای اولیه زندگی خود را نداشته باشند. با ما همراه باشید تا با رسوم مختلف آشنا شوید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند :
۴. دیدگاه مردم نسبت به رسم جهاز بران
۷. رسم جهاز بران امروزه چگونه انجام می شود؟
۸. رسم تهیه جهاز بران در کشور های مختلف
تاریخچه جهیزیه :
اگر بخواهیم به عنوان یک سنت دیرینه و تاریخی نگاه کنیم باید به این نکته توجه کرد که ریشه اصلی این سنت از آفریقا با هدف تأمین نیازهای اولیه برای کسب و کار به داماد داده میشد که داماد با استفاده از آن می‌توانست هزینه کلیه مسئولیت‌ها و نیازهای همسر و فرزندان خود را برآورده کند .
حتی در گزارش‌های موجود از زندگی‌های زمان حمورابی‌ها که در قرن هجدهم قبل از میلاد بوده‌اند دیده می‌شود که هزینه اندکی برای این آداب و رسوم می‌کردند ولی زندگی‌های موفق خود را داشتند. البته باید دانست که تجملات زمان‌های گذشته با امروزه بسیار متفاوت و غیر قابل مقایسه و پیش بینی می باشد.
هزینه جهاز برون با کیست؟
یکی از سنت های ما همراه کردن همه لوازم زندگی همراه عروس خانم است، به طوری که وقتی خانواده ای صاحب دختر می شوند، از همان ابتدا دلشوره تهیه جهیزیه او را دارند.
این که پدر و مادر، راحتی فرزند را می خواهند و دوست دارند کاری کنند که در ابتدای راه دخترشان کم و کسری نداشته باشد؛ هرچند کار چندان ساده ای نیست، اما اگر فقط به نداشتن کم و کسری اکتفا شود، چندان دشوار هم نخواهد بود، ولی داشتن ماشین ظرفشویی و مبلمان و ده ها لوازم لوکس و زینتی دیگر که می شود زندگی را بدون آنها شروع کرد.
این روزها همراه داشتن این وسایل نوعی ارزش است و باعث شده تهیه جهیزیه دشوار شود. از طرفی زمانی که لوازمی را برای حفظ آبرو و دیده شدن در چشم فامیل داماد یا حتی برخی از اقوام خود به فرزندتان می دهید، اجرای رسم جهیزیه برون و کادو جهاز برون و جهازبینان به میان می آید.
روزها دوندگی در بازارها و چیدن خانه، همه وهمه به امید بخش آخر مسابقه انجام می شود؛ زمانی که از اقوام دعوت می شود تا برای دیدن خانه جدید عروس و داماد جمع شوند. این خانه نباید شباهتی به کلبه عشق ترسیم شده در کارت های عروسی داشته باشد؛ خانه ای ساخته ایم، سایه بانش همه عشق، زیر پا فرش وفا، اما در عمل اگر بتوانید از چند جا قرض و قوله کرده و فرش دستبافت راهی خانه دخترتان کنید، مضایقه نخواهید کرد.
خدا کند در روز جهازبینان، خانواده داماد به اندازه کافی تشکر کرده و کسی از اقوام خودی و رقیب، حرفی از کم و کسری نزنند، وگرنه ممکن است یک دلخوری عمیق به وجود آید.
برداشتن صورتجلسه از جهاز عروس خانم و امضا گرفتن از آقای داماد هم گاهی باعث ناراحتی می شود، البته خانواده هایی که این کار را می کنند، با پیش بینی شرایط منفی که خدای نکرده ممکن است در آینده رخ دهد، با پیش فرض کار از محکم کاری عیب نمی کند، چنین اقدامی را انجام می دهند، اما می توان با نگهداشتن فاکتورهای اقلام بزرگ، این مشکل را حل کرد.
هیچ لزومی ندارد از همان اول، خانه عروس و داماد را چون یک مغازه لوازم خانگی پرکنید. هرکس هر جهازی که می دهد، باید فقط برای راحتی فرزندش باشد نه چیز دیگر. پس نمایش دادن جهزیه کار اشتباهی است که هم مصرف زدگی را بالا می برد و هم باعث نگرانی خانواده هایی می شود که وضع مالی خیلی خوبی ندارند و نمی توانند در این نبرد سخت شرکت کنند.
این روزها این نمایش برای شروع زندگی بیشتر هم شده که نو عروس از خانه و لوازمش برای خود پروفایل جهاز برون می سازد و حتی در سطح شبکه های اجتماعی مختلف علل خصوص اینستاگرام که با این پیج شغل جدید خود را آغاز میکند و اینگونه زندگی برای خیلی از مردم سخت و سختتر می شود.
جهاز بران در تهران قدیم :
در تهران قدیم چند روز قبل از سر گرفتن مراسم عروسی ، مراسم جهاز بران انجام میشد. برای این کار هم چند نفر طبق کش به همراه چند نفر قاطر اجیر می شدند تا جهیزیه عروس را به خانه داماد حمل کنند و عده ای نقاره زن هم آن ها را همراهی می کردند و در طول راه به هنر نمایی می پرداختند.
قبل از آنکه این افراد برسند چند نفری به خانه داماد می رفتند و خانه را به اصطلاح آب و جارو می کردند بعد از آن فردی از خانواده عروس لیستی از وسایل را به داماد نشان می داد و از او رسید می گرفت. داماد هم وظیفه داشت به نقاره زن ها و طبق کش ها انعام بدهد. طبق کش ها نیز اجازه داشتند نقل و پارچه های کف طبق ها را که به منظور تزئین تدارک دیده شده بود برمیداشتند.
دیدگاه مردم نسبت به رسم جهاز بران :
طی سال های اخیر آداب و رسوم جهاز برون عروس به قول امروز ها از مد افتاده است و حتی تعداد زیادی از مردم این رسم را خود نمایی تلقی می کنند. زیرا خانواده ای توانایی مالی دارد و می تواند تا سقف 100 میلیون هم جهاز تهیه کند و از طرفی خانواده ای هم نمی تواند به خوبی از خرید جهیزیه برآید شاید علت کم رنگ شدن آن نیز همین است.
تاریخچه جهیزیه در قم :
خانواده عروس معمولا با توجه به وضع مالی خود اسباب و لوازم مورد نیاز دختر را آماده می کنند و قبل از عروسی هدایایی به عنوان خلعتی برای خانواده داماد می فرستند. پس از ان خانواده داماد پس از دریافت خلعتی به عنوان جبران هدایایی که معمولا بخشی از زندگی خود عروس بوده را تهیه و به خانه عروس می فرستند هدایایی مثل پشتی ، فرش ، صندوق ، چراغ ، یک دست رختخواب و ...
دو یا سه شب قبل از مراسم عروسی ، مراسم جهاز بران انجام می شد به این صورت که خانواده داماد به خانه خانواده عروس می رفت و یک سیاهه از جهاز تهیه می شد و بعد لیست را داماد و پدرش امضا و انگشت می زدند و بعد جهاز را به خانه داماد برده و میچیدند.
در مراسم عقد نیز مبلغی را به عنوان شیربها از داماد دریافت می کردند . در این رسوم قدیم جهاز را بر روی سر و دست تا منزل داماد می بردند.
جهیزیه در ترکمن ها :
در ترکمن ها تهیه لوازم زندگی یا همان جهاز بر عهده داماد می باشد. در گذشته دورتر البته خانواده عروس مبلغی را به عنوان باشلوق یا شیربها از خانواده داماد برای خرید لوازم زندگی میگرفتند که الان این رسم در بیشتر جاها منسوخ شده است.
وسایلی که برای جهاز تهیه می کردند شامل : دو تخته پتو ، سه عدد اشرفی ، گردنبند از منجوق عقیق و مرجان ، شش عدد افسار اسب ، خورجین یک عدد ، طناب 8 لایه ريا، یک عدد کاسه زرد رنگ ، چار قد ، یک عدد پیراهن .
رسم جهاز بران امروزه چگونه انجام می شود ؟
در اصل جهیزیه شامل قالی ، ظروف ، لباس ، رخت خواب ، پشتی و .. بود که کفایت شروع یک زندگی را می داد. در قدیم نیز رسم بود که بعد از تهیه سیاهه آن را به رویت داماد برسانند و او امضا کند.
رسم جهاز بران در تهران جدید بسیار متفاوت است و بیشتر به صورت مراسم رونمایی از جهیزیه است که آن هم در برخی از موارد انجام نمی شود. اما اصولا چند روز قبل از مراسم عروسی و بعد از چیدمان بعضی از اقوام نزدیک می آیند و گاهی کادو جهاز بران نیز می دهند.
در میان اقوام ایرانی ، آذری ها همچنان رسم پابرجایی برای مراسم جهاز برون دارند. گرچه کردها ، لرها ، ترکمن ها ، مازندرانی ها و گیلانی ها رسم های قدیمی خود را دارند و در بسیاری از مراسم همچنان پا برجاست اما امروزه به دلیل فاصله گرفتن از سنت ها و مدرن شدن زندگی ها این رسوم قدیمی اجرا نمی شود.
رسم تهیه جهیزیه در کشورهای مختلف :
اگر بخواهیم نگاهی به رسومات رایج در گوشه و کنار دنیا بیندازیم و کشورهای مختلف را از نظر رسومی که در تهیه جهیزیه دارند مورد مقایسه قرار دهیم بدون تردید باید بگوییم که کشورهای آسیایی بیش از کشورهای اروپایی و آمریکایی به رسوماتی که از گذشته‌های دور مرسوم بوده است پایبند هستند.
برای مثال هند از جمله کشورهایی است که در آنجا تهیه جهیزیه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است و از این رو تهیه جهیزیه و قوانینی که در خصوص تهیه آن وجود دارد از عوامل محدودکننده ازدواج دختران جوان بوده است.
در کشور هند تهیه کالا‌ها و اجناس مورد نیاز و همچنین تامین پول نقد و طلا از طرف خانواده عروس به عنوان جهیزیه نه تنها در زمان ازدواج بلکه در مناسبت‌های مختلف پس از ازدواج و حتی گاهی تا پایان عمر پدر و مادر فرزند دختر ادامه دارد در واقع در خانواده‌های هندی جهیزیه به عنوان راهکاری برای جلوگیری از فقر پسران است.
درگذشته در کشورهای اروپایی و آمریکایی برخلاف آنچه امروزه در این کشورها مرسوم بوده است ، موقعیت اجتماعی داماد ملاکی برای تعیین مقدار جهیزیه بود و از این رو افرادی که توانایی مالی چندان خوبی نداشتند هرگز نمی‌توانستند با افرادی از طبقات بالای اجتماع ازدواج کنند که امروزه هیچ اثری از این باور دیرینه در فرهنگ کشورهای اروپایی و امریکایی دیده نمی‌شود، علی‌رغم اینکه این سنت در گذشته در کشورهای اروپایی بخشی از حقوق مدنی افراد محسوب می‌شده است.
در کشورهای آسیای شرقی مانند چین، ژاپن، کره و برخی از دیگر کشورهای آسیایی رسم بر این است که چند روز پیش از مراسم ازدواج، خانواده داماد هدایایی شامل چای، میوه، غذاهای دریایی و همچنین گوشت را به عنوان هدیه ازدواج به عروس هدیه می دهند و در مقابل خانواده عروس هم جهیزیه مختصری که شامل لباس، جواهرات، وسایل آشپزخانه و وسایل دکوری است را به عنوان هدیه به داماد می‌دهند تا این دو جوان که قصد آغاز زندگی مشترک را دارند بتوانند با مقدمات اولیه زندگی که هر دو خانواده در اختیارشان قرار می‌دهند زندگی خود را آغاز کنند و تهیه دیگر ملزومات زندگی بر عهده خود آنها خواهد بود.