خارش بدن یکی از اتفاقات بدی است که می‌تواند برای هر کسی رخ دهد. اگر تجربه خارش در بدن را داشته باشید می‌دانید این مسئله چقدر کلافه کننده است. خارش پوست بدن برای همه افراد پیش می‌آید ولی حدود ۱۰ درصد از مردم جهان خارش پوست را به اندازه قابل توجه آن که موضوع صحبت ما است، تجربه کرده‌اند.
علت خارش بدن و حساسیت پوستی می‌تواند خشکی پوست، تماس با گیاهان حساسیت‌زا و سمی، گزیدگی حشرات یا دلایل مهم‌تری مانند پسوریازیس یا اگزما باشد. گاهی خارش به حدی می‌رسد که کل بدن را آزار می‌دهد ولی در بسیاری موارد به یک قسمت خاص محدود می‌شود. حتی ممکن است خارش بدن برای چند هفته هم ادامه داشته باشد و می‌توان تصور کرد که در این شرایط تا چه حد موجب اذیت شدن فرد می‌شود. گاهی علائم خارش پوست با قرمزی، جوش‌های ریز، برجستگی یا ترک روی پوست همراه است و گاهی هم از بیرون هیچ علامتی را بروز نمی‌دهد.
خارش بدن چیست؟
خارش پوست یک واکنش دفاعی طبیعی بدن به هر نوع سوزش پوست است. این حس سوزش یا متعلق به یک ناحیه از پوست بدن بوده یا کل بدن را درگیر می‌کند.لایه سطحی پوست که به آن اپیدرم گفته می‌شود، یک مانع حفاظتی علیه محرک‌های محیطی می‌باشد. اگر اختلالی در اپیدرم ایجاد شود، سیستم ایمنی بدن شروع به فعالیت می‌کند. سلول های پوست برای مقابله با منشا سوزش، ماده شیمیایی هیستامین را آزاد کرده که منجر به شروع خارش در بدن می‌شود. در آخر کار گیرنده‌های پوست، پیامی به مغز می‌رسانند که فرد شروع به خاراندن محل خارش می‌کند.
خارش موضعی چیست؟
خارش موضعی در ناحیه‌ای خاص از بدن محدود می‌شود. این نوع خارش می‌تواند در اثر بثورات جلدی (به عنوان مثال التهاب پوست) ایجاد شود و یا ممکن است به دلیل حساسیت زیاد اعصاب در پوست (خارش نوروپاتیک) بروز نماید. خارش نوروپاتی می‌تواند در اثر فشار به اعصاب و یا تضعیف آنها در مسیر اعصاب نخاعی یا ستون فقرات ایجاد شود. گاهی اوقات خارش نوروپاتی، در منطقه‌ای ایجاد می‌شود که میزان تولید عرق در آن کاهش یافته یا متوقف شده است.
دلایل خارش بدن چیست؟
احساس خارش در بدن یکی از مشکلاتی است که خیلی آزار دهنده بوده و فرد مبتلا را کلافه می‌کند. خارش بدن دلایل مختلفی دارد که لازم است ابتدا دلیل خارش مشخص شود و بعد از آن به سراغ رفع خارش بدن رفت. در ادامه این مقاله برخی از دلایل خارش بدن را برای شما باز گو می کنیم
۱- خشکی پوست علت خارش بدن
از علائم خشکی پوست می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد ترک روی پوست
- پوسته‌پوسته‌شدن پوست
- احساس خارش روی پوست
- برای رفع خشکی پوست بدن لازم است بعد از حمام از لوسیون بدن استفاده کنید.
۲- حساسیت های غذایی
گاهی ممکن است بدن به برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها واکنش نشان دهد. در این صورت می‌گوییم برای بدن حساسیت غذایی رخ داده است.
علائم حساسیت غذایی عبارتند از:
- عطسه
- خارش چشم
- خارش بدن
- ورم کردن قسمتی از بدن
- قرمزی پوست
- کهیر
- درد و انقباض شکمی
- حالت تهوع
- استفراغ
- اختلال در تنفس
پس اگر در بدنتان خارشی احساس کردید ممکن است ناشی از حساسیت شما به یک ماده غذایی باشد. مواد غذایی حساسیت زا مانند شیر گاو، تخم مرغ، بادمجان، فلفل، بادام زمینی، ماهی و …
۳- کهیر
کهیر تاول‌های برجسته و خارش‌آوری هستند که در اثر تماس با مواد حساسیت‌زا روی پوست بدن به وجود می‌آیند. کهیرها معمولا گرد و کوچک یا به اشکال نامشخص دیده می‌شود. اگر به کهیر دچار شوید پوست بدنتان شروع به خارش خواهد کرد.
۴- گزیدگی حشرات
یکی از دلایل شایع خارش بدن نیش حشرات است. در صورتی که حشراتی مانند پشه، کک، مورچه، کنه و … بدن انسان را نیش بزنند، جای نیش حشره برآمدگی‌های قرمز با هاله‌ای رنگی در اطراف آن به وجود خواهند آمد.
۵- اگزمای پوستی
اگزما یکی دیگر از مواردی است که ابتلا به آن باعث احساس خارش در بدن خواهد شد. علائم اگزمای آلرژیک شبیه سوختگی می‌باشد. اگزما بیشتر روی دست‌ها و ساعد دست به وجود می‌آید.نشانه‌های اگزما قرمزی پوست، خارش بدن، زبری و پوسته پوسته‌شدن پوست بدن است. این بیماری معمولاً روی دست، پا و پشت گردن دیده می‌شود.
۶- اختلالات داخلی در بدن
اختلالات و بیماری‌های درونی بدن هم گاهی می‌توانند باعث احساس خارش در بدن شوند. اختلالات و بیماری‌های داخلی مانند:
- انسداد مجاری صفراوی
- سیروز کبدی
- کم‌خونی
- سرطان خون
- مشکلات تیروئید
- نارسایی کلیه
- لنفوم
۷- مصرف داروها
مصرف بعضی از داروها مانند موارد زیر می‌تواند باعث احساس خارش در بدن شود:
- داروهای ضدقارچ
- آنتی‌بیوتیک‌ها (به خصوص مواردی که پایه سولفونامیدی دارند)
- مسکن‌های قوی برای کاهش درد
- داروهای ضد انعقاد خون
۸- آفتاب سوختگی
در صورتی که بیش از حد در مقابل نور آفتاب بمانید دچار آفتاب سوختگی خواهید شد. این مسئله بیشتر در افرادی دیده می‌شود که پوست حساسی دارند. گاهی ممکن است آفتاب سوختگی با خارش کم یا شدید همراه باشد.
۹- شپش بدن
شپش بدن با شپش مو یا اندام تناسلی متفاوت است. گزیده شدن بدن توسط شپش با علائم زیر خود را نشان می‌دهد:
- به وجود آمدن برآمدگی‌های قرمز روی پوست که با خارش همراه است.
- پوست قسمت‌هایی که شپش گزیده، ضخیم و تیره رنگ می‌شود.
- قرمز شدن و به وجود آمدن زخم روی پوست از دیگر علائم واکنش آلرژیک به شپش است.
۱۰- شپش سر
شپش مو تقریباً به اندازه یک دانه کنجد است. وجود شپش روی مو با خارش‌های زیادی همراه می‌باشد. از علائم وجود شپش در موها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خارش شدید پوست سر
- به وجود آمدن زخم روی پوست سر به خاطر خاراندن زیاد آن
- احساس راه رفتن یک حشره روی سر
۱۱- بارداری در بانوان
از دیگر علت‌های خارش بدن می‌توان به بارداری اشاره کرد. برخی زنان باردار ممکن است طی دوران حاملگی در قسمت سینه، بازو، شکم یا ران احساس خارش پیدا کنند. البته گاهی دلیل این خارش‌ها بیماری‌های قبلی فرد مانند اگزما است که در دوران بارداری خود را به صورت شدیدتر نشان می‌دهد.
۱۲- بیماری پای ورزشکاران
پای ورزشکاران نام یک نوع بیماری قارچی است که در پا دیده می‌شود. این بیماری یکی دیگر از دلایلی است که باعث خارش بدن می‌شود.
از نشانه‌های ابتلا به بیماری قارچی پای ورزشکاران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- احساس خارش و سوزش میان انگشتان پا
- احساس خارش و سوزش در کف پا
- به وجود آمدن تاول همراه با خارش
- ضخیم شدن ناخن‌های پا
- بی‌رنگ شدن و شکننده شدن ناخن‌های پا
- پوسته پوسته شدن پا
۱۳ ایجاد مشکلات روانی
شاید باورتان نشود اما مشکلات و اختلالات روانی هم می‌توانند باعث احساس خارش در بدن شوند. مشکلات روانی که ممکن است با خارش بدن همراه باشند، عبارتند از:
- افسردگی
- اضطراب
- نگرانی
- وسواس
وقتی فرد به خاطر مشکلات روانی دچار خارش می‌شود، هیچ نشانه فیزیکی و ظاهری در بدن وی دیده نمی‌شود. در بیشتر موارد ذهن فرد حس خارش را القا می‌کند. در این صورت فرد مجبور به خاراندن بدن می‌شود.
14-واسطه‌های شیمیایی
هیستامین یکی از واسطه‌های مهم خارش است، اگر چه سایر واسطه‌های شیمیایی نیز دخیل است. برخی از آنها مانند نوروپپتید، با انتشار هیستامین از ماست سل‌ها عمل می‌کنند و خارش ناشی از آنها به آنتی‌هیستامین پاسخ می‌دهد. سایر واسطه‌ها مستقل عمل می‌کنند؛ بنابراین آنتی‌هیستامین در برخی از انواع خارش مؤثر نیست. داروهای مخدر (اپیوئید) موجب یک واکنش خارش مرکزی شده و همچنین به صورت محیطی با افزایش خارش ناشی از هیستامین عمل می‌کنند.
15- آبله مرغان
آبله مرغان نام یک بیماری است که وقتی فرد به آن مبتلا می‌شود، تاول‌های قرمز و آبدار روی قسمت‌های مختلف پوست به وجود می‌آید. متاسفانه این بیماری تا وقتی که تاول‌ها خشک نشوند مسری بوده و به راحتی می‌تواند اطرافیان بیمار را هم مبتلا کند.
موارد زیر از نشانه‌های آبله مرغان هستند:
- تب
- بدن درد
- گلودرد
- از دست دادن اشتها
- خارش تاول‌ها
16- کاندیدیاز
کاندیدیاز یک نوع عفونت قارچی است. این قارچ معمولاً در قسمت‌هایی از بدن به وجود می‌آید که دو لایه روی یکدیگر قرار گرفته و بین آنها اصطکاک رخ می‌دهد. قسمت‌هایی که ممکن است درگیر کاندیدیاز شوند:
- باسن
- زیر بغل
- بین انگشتان پاها و دست‌ها
- زیر پستان
- کشاله ران
- واژن
در صورتی که به قارچ کاندیدیاز مبتلا شوید، در ناحیه‌ای که دچار قارچ شده احساس خارش، سوزش و گزیدگی خواهید داشت و روی پوست، نقاط قرمزی ایجاد می‌شود. این نقاط قرمز رنگ از داخل مرطوب بوده و روی آن را یک پوسته خشک پوشانده است.
17- درماتیت تماسی
در صورتی که با مواد آلرژن تماس داشته باشید، حدود چند ساعت یا چند روز بعد ممکن است به این مشکل پوستی دچار شوید. اگر به درماتیت دچار شوید، در آن قسمت از بدن که تحت تاثیر مواد حساسیت زا و آلرژن‌ها بوده، نقاط قرمز رنگی به وجود خواهد آمد.
نشانه‌های ابتلا به درماتیت:
- خارش
- قرمزی
- پوسته‌پوسته شدن بدن
- زبری پوست
- ایجاد تاول‌های پرآب با پوسته‌ای روی آنها
18- شوره سر
شوره سر یک نوع اختلال در پوست سر است که در اثر آن پوست کف سر پوسته پوسته می‌شود. یکی از دلایل خارش سر می‌تواند همین شوره باشد.
19- حساسیت به لاتکس
گاهی ممکن است بعد از تماس با لاتکس، متوجه علائمی شوید که نشان دهنده حساسیت شما به لاتکس است. این علائم عبارتند از:
- برافروختگی
- احساس خارش در بدن
- کهیر
- عطسه
- آبریزش بینی
- آبریزش چشم
در برخی موارد امکان دارد حساسیت به لاتکس، خودش را خیلی شدید نشان دهد و باعث تنگی نفس و التهاب شود که در این صورت لازم است سریعاً درمان آن را پیگیری کرد.
20- پسوریازیس
پسوریازیس یک بیماری خود ایمنی پوستی بوده که در اثر ابتلا به آن لکه‌های قرمز روی پوست تشکیل می‌شوند و روی آنها را پوسته‌های سفید و نقره‌ای پوشانده است.زخم‌ها معمولاً روی پوست سر، آرنج، زانو و پایین کمر به وجود می‌آیند. این بیماری معمولاً با خارش همراه است.
21- عفونت
یکی از نشانه‌های وجود عفونت در بدن، خارش است.
عفونت قارچی: در اثر ابتلا به عفونت قارچی، جوش‌های حلقه مانند در پوست به وجود می‌آیند و منجر به خارش می‌شوند.
عفونت واژینال: این عفونت باعث احساس خارش در اندام‌های جنسی و نواحی اطراف آن می‌شود.
22- انگل
انگل‌ها کرم‌های کوچکی هستند که روده را آلوده کرده و باعث خارش هم می‌شوند. نشانه‌های انگل:
- خارش و آزردگی شدید ناحیه مقعد به خاطر وجود انگل در مدفوع
- خواب نامناسب
بهتر است برای درمان خارش بدن ناشی از انگل به پزشک مراجعه کنید. پزشکان با یک چسب و نوار آزمایشی مخصوص، تخم انگل‌ها را بررسی کرده و داروی مناسب را تجویز می‌کنند.
23- تحریک کننده‌های خارش بدن
مواد شیمیایی و غیرشیمیایی مختلفی وجود دارند که ممکن است در صورت تماس با آنها به خارش دچار شوید. برخی از این مواد شامل موارد زیر می‌شوند:
- پیچک سمی آمریکایی
- بلوط سمی
- پشم
- عطر
- بعضی از رنگ‌موها
- صابون‌ها
- مواد شیمیایی
- برخی از گیاهان مانند نرگس زرد، لاله، پامچال و …
24- اختلالات در دستگاه عصبی
همانطور که پیش از این دیدید بیماری‌های مختلفی باعث احساس خارش در بدن می‌شوند. بیماری‌هایی که روی دستگاه عصبی تاثیر گذاشته و این قسمت از بدن را تحت تأثیر خود قرار می‌دهد، عبارتند از:
- انواع دیابت
- ام . اس
- زونا
- نوروپاتی
این بیماری‌ها گاهی با خارش همراه بوده و باعث احساس ناراحتی در بیمار می‌شوند.
25-سیروز کبدی
- سیروز کبدی هم یکی دیگر از دلایل خارش بدن است.
- اسهال، کاهش اشتها، تورم شکم، کاهش وزن؛
- کبود شدن و خون‌ریزی آسان بدن؛
- ظهور رگ‌های نازک و عنکبوتی‌شکلی که از زیر پوست به‌راحتی دیده می‌شود؛
- زرد شدن چشم‌ها و پوست و خارش بدن.
راه حل هایی برای رفع خارش بدن
۱- اگر خارش بدنتان ناشی از خشکی پوست شماست برای رفع خارش کافیست دوش آب گرم بگیرید. اما آب نباید خیلی داغ باشد. بعد از حمام برای مرطوب کردن و جلوگیری از خشکی پوست از کرم مرطوب کننده یا کرم‌های آبرسان استفاده کنید.
۲- در صورتی که نیش حشرات و گزیدگی باعث احساس خارش بدن شما شده است یک بسته یخ را در محل خارش قرار دهید.
۳- برای رفع خارش بدن ناشی از آفتاب سوختگی از کمپرس سرد و ژل های آلوئه ورا برای کاهش التهاب کمک بگیرید.
۴- اگر به اگزما دچار هستید برای رفع خارش بدن از کمپرس سرد و کرم های ضد حساسیت قوی استفاده کنید.
۵- در صورت ابتلا به پسوریازیس برای تسکین خارش از مرطوب کننده ها کمک بگیرید.
۶- برای رفع خارش ناشی از شوره سر لازم است از شامپوهای ضد شوره که عارضه ای نداشته و حاوی سلنیوم یا پرییتین روی هستند، استفاده کنید.
۷- اگر به سندرم پای ورزشکار دچار شدید، خودتان را با یک کرم ضد قارچ درمان کنید.
۸- برای از بین بردن خارش ناشی از هموروئید، استفاده از کرم های ضد هموروییدی، پدهای فندقی یا کمپرس های یخی گزینه‌های خوبی هستند.
درمان خارش بدن به چه صورت است؟
برای درمان خارش بدن می‌توانید از راه‌های زیر کمک بگیرید:
- استفاده از کرم حاوی منتول برای خنک کردن پوست
- مصرف قرص‌های آنتی هیستامین. البته به خاطر داشته باشید این قرص‌ها خواب آور بوده و پس از مصرف این قرص باید از انجام کارهایی که نیاز به تمرکز دارند خودداری کنید.
- مصرف داروهای قوی‌تر مانند داروهای ضد افسردگی. البته این درمان برای خارش‌های خیلی شدید استفاده می‌شود.
- استفاده از لوسیون‌های بدن ضد خارش
چه زمانی برای درمان خارش بدن به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که خارش علائم زیر را داشته باشد برای درمان آن باید به پزشک مراجعه کرد:
- خارش شدید
- احساس خارش را برای مدتی طولانی داشته باشید
- خارش دائما برگردد
- خارش با قرمزی و تورم یا زردی پوست همراه باشد
- احساس سوزش غیر عادی
- بی حسی
- تشنگی بیش از حد
- کاهش وزن
- نیاز مکرر به ادرار
- احساس خستگی
- عرق شب
گاهی پزشک برای این که بتواند علت خارش را تشخیص دهند. ممکن است نمونه‌ای از پوست برداشته یا با یک آزمایش خون مشکلات زمینه‌ای مانند بیماری‌های تیروئید یا کلیوی را بررسی کند.
